Alfa4all biedt kansen voor toekomstige docenten én onderwijsveld
Het is een ontwikkeling die al langere tijd gaande is: een groeiend tekort aan leraren in de moderne vreemde talen. Vakken als Frans, Duits en klassieke talen staan daardoor onder druk, en ook het aantal nieuwe docenten met een universitaire vooropleiding voor vakken als Nederlands en Engels neemt af. Met een flexibel cursusaanbod hoopt Alfa4all deze situatie te verbeteren. Jan van Tartwijk - voorzitter van de Interuniversitaire Commissie Leraren - en Ken Besuijen - oud-cursist bij Alfa4all - vertellen erover.
Een man met veel rollen, zo beschrijft Jan van Tartwijk zichzelf. Hij is directeur van de Graduate School of Teaching, waarbinnen de lerarenopleidingen van de Universiteit Utrecht worden uitgevoerd. Daarnaast is hij voorzitter van de Interuniversitaire Commissie Leraren, die verbonden is aan de Vereniging van Nederlandse Universiteiten. In die rol zet hij zich in voor de samenwerking tussen scholen, hogescholen en universiteiten bij het opleiden van leraren. Iets wat ook essentieel is geweest voor de ontwikkeling van Alfa4all.
Alfa4All is er voor mensen die eerstegraads docent willen worden, maar nog niet voldoende vakinhoudelijke kennis hebben om te beginnen aan een universitaire lerarenopleiding of een zij-instroomtraject. Helemaal nieuw is het concept van Alfa4all niet. Jan vertelt: “Alfa4all bouwt voort op Bèta4all, een aanbod voor vakinhoudelijke scholing in de bètavakken dat een paar jaar geleden is opgezet om het lerarentekort in de bètavakken aan te pakken. Inmiddels volgen zo’n 250 studenten per jaar een module via Bèta4all, waarmee zij worden voorbereid op de eerstegraads lerarenopleiding.”
Verschillende doelgroepen
Toen het lerarentekort ook in de alfavakken duidelijker zichtbaar werd – vooral bij de moderne vreemde talen – werd het tijd voor een vervolgactie. De universitaire lerarenopleidingen en faculteiten Letteren en Geesteswetenschappen gingen om tafel en kwamen, geïnspireerd door het succes van Bèta4all, met een eigen aanbod: Alfa4all. Jan: “De cursussen worden door de universiteiten samen ontwikkeld en dan ook landelijk aangeboden. Ze richten zich op verschillende doelgroepen. Denk aan studenten die al een bachelor- en masterstudie hebben afgerond. Zij willen nog een extra masteropleiding volgen om eerstegraads docent te worden, maar missen soms nog vakinhoudelijke kennis. De modulen van Alfa4all zijn erop gericht om die kennis bij te brengen.”
Daarnaast zijn er twee andere doelgroepen die gebruik kunnen gaan maken van de cursussen. “Je hebt zij-instromers die graag leraar willen worden. Ook bij hen ontbreekt het soms nog aan vakinhoudelijke kennis, waardoor bijscholing nodig is. En tot slot heb je nog de docenten die al voor de klas staan. Zij zijn al tweedegraads docent, maar willen graag doorgroeien. Ook zij zijn welkom bij Alfa4all.”
Flexibele insteek
De flexibele insteek is volgens Jan een groot voordeel van Alfa4all. “Studenten kunnen grotendeels in hun eigen tijd de modulen volgen. Hierdoor kunnen ze hun eigen werkdruk bepalen”, legt Jan uit. Ze krijgen ook hulp bij het kiezen van de modulen. Jan: “De universiteit checkt welke vakken je voor eerdere studies hebt gevolgd. Zo zien ze welke vakinhoudelijke kennis je nog nodig hebt voor de universitaire lerarenopleiding. De inhoud van die modulen is daarbij goed afgestemd op het onderwijs dat op middelbare scholen wordt gegeven: wat verwachten de scholen van een academisch opgeleide eerstegraadsdocent? Die eisen staan centraal bij de ontwikkeling van de cursussen van Alfa4all.”
De cursussen die Alfa4all aanbiedt, zijn tot nu toe gratis. Studenten betalen alleen soms wat voor materiaal en reiskosten “Zo houden we de drempel laag voor toekomstige docenten, wat hopelijk ook een positieve impact heeft op het lerarentekort in de alfavakken. Want daar doen we het uiteindelijk voor”, aldus Jan. Daarnaast vinden de cursussen grotendeels online plaats, wat zeker in coronatijd een uitkomst is. “Maar we willen in de toekomst ook af en toe fysieke lessen aanbieden. Dan kunnen we studenten nog beter begeleiden.”
Honger naar meer kennis
Hij was één van de eersten die een module volgde via Alfa4all. Mede daardoor kon Ken Besuijen (26) starten met de eerstegraads lerarenopleiding aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. En met succes. Vorige week maandag kreeg hij te horen dat hij zijn master heeft gehaald, en dus mag hij zich officieel eerstegraads docent Engels noemen. Maar daar ging een behoorlijke reis aan vooraf, aldus Ken. “Ik heb eerst de lerarenopleiding aan de Hogeschool van Amsterdam gevolgd. Toen ik die bacheloropleiding in 2019 afrondde, besloot ik verder te studeren. Ik voelde mijzelf nog niet bekwaam genoeg om voor de klas te staan en had honger naar meer kennis. Daarom besloot ik mij in te schrijven voor een masteropleiding aan King’s College in London, waar ik tot mijn grote verrassing werd toegelaten!”
Slechts een paar maanden voor de coronacrisis, verhuisde Ken naar de Britse stad. “Het was wel even chaos in de beginperiode van corona”, herinnert hij zich. “Maar ik heb echt een prachtige tijd gehad. Het was leeg in de stad, en als ik mijzelf even een studiepauze gunde, fietste ik door de lege straten van London. En omdat er zo weinig afleiding was, kon ik mij volledig focussen op mijn studie, die ik uiteindelijk met een negen wist af te ronden.”
Maatwerkpakket
Halverwege zijn studiejaar in London, maakte Ken al plannen voor zijn toekomst. “Ik wilde heel graag de eerstegraads lerarenopleiding doen, zodat ik aan de onderbouw, maar ook aan de bovenbouw les kon geven. Daarbij wilde ik niet alleen de Engelse taal aanleren, maar ook meer kennis óver de taal krijgen. Dat wordt ook taalbewustzijnsonderwijs genoemd. En daar is toch een andere interpretatie voor nodig. Iets waar ik nog niet de skills voor had.” Voordat Ken begon aan de lerarenopleiding aan de VU, werd hem gevraagd een lijst met vakken door te geven. Dat leverde een mooi maatwerkpakket op, zoals Ken het omschrijft. “De universiteit gaf aan dat ik nog twee extra keuzevakken zou moeten volgen, die nodig waren om de masteropleiding te kunnen volgen. En zo kwam ik bij Alfa4all terecht.”
Ken vond de cursussen van Alfa4all heel prettig. “De modulen die ik volgde werden online aangeboden. Iets wat prima te doen was. We zaten met zo’n vijf studenten in de digitale les, allemaal met een andere achtergrond. Er was zelfs een deelnemer die al jaren full time voor de klas stond, maar die nu haar eerstegraads diploma wilde behalen.” Inhoudelijk waren de lessen uitdagend. “Ik leerde in deze modulen op een wetenschappelijke manier naar Engelse teksten kijken. Zo moesten we elke week een essay maken, die we van elkaar nakeken. Vervolgens verbeterde je de tekst en leverde je het de week erna in. Ik had eigenlijk nog niet eerder op deze manier gewerkt, waardoor ik toch weer een ander perspectief kreeg op het Engels.”
Uiteindelijk heeft Ken de cursussen van Alfa4all en de lerarenopleiding aan de VU afgerond. Hij vindt het de optimale voorbereiding voor het echte werk. Na de zomer begint hij dan ook aan een nieuw avontuur. “Ik heb een baan gevonden op een middelbare school in Zaandijk. Ik kan echt niet wachten om al mijn opgedane kennis eindelijk in de praktijk te brengen. Want dat is uiteindelijk waar je het voor doet!”
OCW financiert de ontwikkeling van Alfa4all nog tot en met 2023 via het Bestuursakkoord flexibilisering lerarenopleidingen. De faculteiten en lerarenopleidingen weten nu al dat zij het programma ook daarna willen voortzetten, mits het succes de komende jaren doorzet. Daartoe is afgelopen mei een samenwerkingsovereenkomst tussen de universitaire lerarenopleidingen en faculteiten Letteren en Geesteswetenschappen getekend. Reden voor demissionair minister Van Engelshoven (OCW) om vorige week een digitaal werkbezoek af te leggen aan Alfa4all en Beta4all. Een succes, want door de gesprekken raakte de minister zo enthousiast, dat ze heeft aangegeven het gesprek graag te willen voortzetten tijdens een tweede (hopelijk fysiek) werkbezoek op een faculteit.